בעיטות הכרעה מ-11 מ' בכדורגל – המאבק על הזיכרון ההיסטורי והזווית הישראלית

בעיטות הכרעה מ-11 מ' בכדורגל – המאבק על הזיכרון ההיסטורי והזווית הישראלית

אודי כרמי¹, רוני לידור², מיכאל בר-אלי^3,2

¹ המכללה האקדמית תל חי

² המרכז האקדמי לוינסקי-וינגייט

³ אוניברסיטת בן גוריון בנגב

הדרמה שמחולל דו-קרב בעיטות ההכרעה – בעיטות העונשין מ-11 מ' במשחק הכדורגל – מעלה את ערכו כריטואל דרמטי החורץ את גורל המשחק ומסב את תשומת הלב של קהל הצופים העוקב בדריכות אחר כל בעיטה. הדו-קרב בין הבועט לשוער הוא אחד מרגעי השיא של משחק הכדורגל, המרתק לא רק את קהל הצופים אלא גם חוקרים במדעי הספורט השונים (כמו פסיכולוגיה של הספורט והיסטוריה של הספורט), אנשי תקשורת ופרשני ספורט, מאמנים ושחקנים. אין פלא אפוא, שמדינות שונות נאבקו על היוּקרה שנלוותה להמצאתו של אירוע בעיטות זה. זכות היוצרים על "הפטנט", שמעביר את ההכרעה מכוח עליון (גורל) לבני האנוש (שחקני הכדורגל), נחשבה משאב יקר ערך מבחינת היוּקרה הלאומית. ארבע מדינות – ספרד, גרמניה, מלזיה וישראל, טענו לבעלות על משאב זה והנציחו את חזקתם עליו באמצעות ייצוגים מוחשיים שונים כמו אצטדיון והיכל תהילה וייצוגים בלתי-מוחשיים כמו מסורת. מטרת מאמר זה היא לבחון כיצד סעיף חוקתי של משחק הכדורגל, שאימץ רשמית הארגון FIFA  בשנת 1970, נעשה משאב יוקרתי שמעורר פולמוס ציבורי, בעיקר עבור מדינה כמו ישראל המייחלת להכרה בין-לאומית. אנו סוקרים במאמר את ציוני הדרך העיקריים שעברו בעיטות ההכרעה בכדורגל במשך השנים, מסבירים מדוע מסורת ספורט נתפסת כמשאב לאומי בקרב קובעי מדיניות ופעילים בספורט, ומציגים ארבע גרסאות שונות המייחסות לעצמן את המצאת בעיטות ההכרעה במשחק הכדורגל במתכונתן העכשווית. לצערנו לא ניתן להכריע בוודאות מיהו המנצח בקרב הגרסאות. עם זאת, אלו שהמציאו את ריטואל בעיטות ההכרעה הנוכחי יכולים לזקוף לזכותם המצאה של אירוע ספורט ייחודי המשמש זירה מרתקת למחקר רב-דיסציפלינרי.       
תארנים: זיכרון היסטורי, כדורגל, בעיטות הכרעה מ-11 מ', היסטוריה של הספורט.

U. Carmi¹, R. Lidor², and M. Bar-Eli^2,3
1Tel Hai College, ²Levinsky-Wingate Academic Center, ³Ben-Gurion University of the Negev

The drama that is inherent in a penalty shoot-out (i.e., tie-breaking kicks from the 11-meter mark in football) has elevated it to the status of a ritual that not only determines the outcome of a match, but also captivates spectators – who observe each kick with intense anticipation. This duel between kicker and goalkeeper represents one of the sport’s most iconic moments, drawing the attention of fans, journalists, commentators, coaches, and players – as well as that of researchers across sport sciences (e.g., sport psychology, history, and economics). It is therefore unsurprising that several countries have vied for recognition as the inventors of this dramatic kicking format. The symbolic “patent” – a transfer of decisive power from fate to human agency (i.e., the football players) – is considered a source of national pride and prestige. Four countries – Spain, Germany, Malaysia, and Israel – have claimed authorship of the shoot-out, reinforcing their claims through both tangible means (such as stadiums and halls of fame) and intangible ones (such as national traditions). The aim of this article is to examine how a technical rule of football evolved into a contested cultural asset, and to explore why sporting traditions are increasingly regarded as valuable national resources by sport professionals, policymakers, and other stakeholders. Focusing particularly on the Israeli case, this paper highlights the role of international recognition in shaping such claims. The article traces key historical milestones of the penalty shoot-out, outlines four competing origin stories, and considers the broader implications for sports historiography and national identity. While it remains impossible to determine definitively which country first conceived the modern shoot-out, whoever did so can be credited with creating a uniquely charged sporting moment that continues to inspire multidisciplinary research.
Keywords: historical memory, football, penalty shoot-out, sports history.

الركلات الترجيحية من مسافة (11) مترًا في كرة القدم- الصراع على الذاكرة التاريخية والمنظور الإسرائيلي
أودي كارمي1، روني ليدور2، مايكل بار إيلي3،2
1 كلية تل حاي الأكاديمية، 2 مركز ليفينسكي-وينجيت الأكاديمي، 3 جامعة بن غوريون في النقب
تزيد الدراما التي تُحدثها مواجهة الركلة الترجيحية - ركلة الجزاء من مسافة (11) مترًا في مباريات كرة القدم - من قيمتها كطقس درامي يُحدد مصير المواجهة ويجذب انتباه الجمهور الذي يتابع كل ركلة عن كثب. تُعدّ المواجهة بين مُنفّذ الركلة وحارس المرمى من أبرز أحداث كرة القدم، إذ لا تُثير إعجاب الجمهور فحسب، بل تُثير أيضًا اهتمام الباحثين في مختلف العلوم الرياضية (مثل علم النفس الرياضي وتاريخ الرياضة)، والإعلاميين والمعلقين الرياضيين، والمدربين، واللاعبين.  لذا، فلا عجب أن تتنافس دول مختلفة على المكانة التي صاحبت اختراع هذه الركلة. وقد اعتُبرت حقوق الطبع والنشر الخاصة بـ"براءة الاختراع"، التي تنقل القرار من قوة عليا (القدر) إلى البشر (لاعبي كرة القدم)، موردًا قيّمًا من حيث المكانة الوطنية.  وقد ادعت أربع دول - إسبانيا، وألمانيا، وماليزيا، وإسرائيل - ملكية هذا المورد، وحافظت على سلطتها عليه من خلال عروض مادية مُختلفة، مثل الاستاد وقاعة المشاهير، وتمثيلات غير مادية، مثل التقاليد.  تهدف هذه المقالة إلى دراسة كيف أصبح بند دستوري في لعبة كرة القدم، والذي اعتمده الاتحاد الدولي لكرة القدم (فيفا) (FIFA) رسميًا عام 1970، موردًا مرموقًا يثير جدلًا عامًا، وخاصةً بالنسبة لدولة مثل إسرائيل التي تطمح إلى الاعتراف الدولي.  في هذه المقالة، نستعرض المعالم الرئيسية التي مرت بها ركلة الجزاء الحاسمة في كرة القدم على مر السنين، ونشرح لماذا يُنظر إلى التقاليد الرياضية كمورد وطني بين صانعي السياسات والنشطاء الرياضيين، ونقدم أربع روايات مختلفة تنسب إلى نفسها اختراع ركلة الجزاء الحاسمة في كرة القدم بشكلها الحالي.  للأسف، لا يمكن تحديد الفائز على وجه اليقين بين الروايات. ومع ذلك، يمكن لأولئك الذين ابتكروا طقوس ركلة الجزاء الحالية أن ينسبوا الفضل في اختراع حدث رياضي فريد من نوعه يمثل ساحة رائعة للبحث متعدد التخصصات. 
الكلمات المفتاحية: الذاكرة التاريخية، كرة القدم، الركلات الترجيحية من مسافة (11) متر، تاريخ الرياضة.